Van PMS tot perimenopauze: waarom werk beter wordt als we luisteren naar het lichaam

3 mei 2025 Bente Hagens

Klokslag 9:00 uur valt de deur met een zachte klik achter je dicht. De vergaderzaal is helder verlicht, terwijl de ochtend nog als een natte doek over de stad hangt. Buiten tikken regendruppels tegen de ramen. Ritmisch, haast geruststellend; alsof dag zelf ook nog even wakker moet worden. Tegenover je zit een man die al jaren jouw collega is, met zijn altijd-nette haar en zijn laptop open als een schild. Zijn pen wiebelt mee met zijn ongeduld. Naast je nipt een dame aan haar cappuccino met schuim dat nog net een hartje toont. Er wordt wat gemompeld over de wifi.

Kijk je wel eens naar de mensen om je heen, in een vergadering?. Iedereen lijkt te luisteren, knikken, noteren. Jijzelf en jouw collega’s gedragen zich, zoals het op dat moment van hen verwacht wordt. Best knap. Zet enkele chimpansees samen in een vergaderzaal, met grootste van hen voor de groep. Je kunt uren kijken, maar ze zullen zich niet zo netjes gedragen als het gemiddelde mensenteam dat doet. De apen maken waarschijnlijk kabaal, gaan elkaar vlooien en ze zitten zeker niet rustig met twee billen op een stoel. Doen wij wel. En we vinden het normaal. Gewoon. Zo gaat dat.

We laten ons lichaam, onze natuur, vaak bij de voordeur achter

We zijn een recente diersoort. Ons gedrag en onze mensen-maatschappij bestaan, in ieder geval vanuit evolutionair perspectief bezien, nog niet zo heel lang. En toch staren we naar schermen, spreken we in vergaderzalen en reageren we op prikkels alsof dát hetgeen is waarvoor we gemaakt zijn. We vergeten ons lichaam, ons lijf. En daarmee minstens de helft van de intelligentie die in ons aanwezig is. Ik ben Anneke Valk, als gepassioneerde bioloog zou ik zelfs zeggen dat het méér dan de helft is, maar laten we daar nu vooral niet over twisten.

Het punt is: we bezien ons lichaam vaak alsof het een soort machine is. Een materialistische huls waarin we bewegen, waarin we presteren. We plannen over ons bioritme heen. We nemen pauzes als het scherm zwart wordt, niet wanneer onze geest dat vraagt. We praten over targets, maar niet over de cyclus. We vieren productiviteit, maar niet herstel. We negeren de timing van natuurlijke ritmes en fysieke signalen, waardoor we feitelijk kansen missen

Zou jij een belangrijke vergadering plannen om middernacht?

Als je niet om middernacht zou vergaderen, waarom wil je dan wel middenin je PMS fase

presteren? En waarom vragen we iemand op de toppen van haar energie, middenin haar ovulatie, in een suffe vergaderzaal te zitten? Als zij daar geen prominente rol vertegenwoordigt, kan zij het bedrijf, haar team en haarzelf waarschijnlijk veel meer dienen als ze haar natuurlijke ritme mag volgen. Deze vrouw kan nu bergen verzetten!

Waarom negeren we die kansen?

In recente en oudere historie liggen talloze verklaringen voor het feit dat we ons lichaam zijn gaan negeren. Mensen werden “beschaafder”, steeds minder chimpansee, en dat heeft ons uiteraard ook veel gebracht. Maar we zijn ook veel vergeten. Ons lichaam is geen last; het is een bron van wijsheid, intuïtie en ritmes die zich niet in digitale weekagenda’s laten vastleggen.

Want wie zijn lichaam volgt, werkt méér in lijn met het leven zelf.

Neem de maandelijkse cyclus van het vrouwelijke lichaam. Vier fasen, vier archetypes, vier kansen. Op de werkvloer worden de “pieken” vaak het meest gewaardeerd: de actie en het resultaat. Maar de cyclus is méér dan enkel die fase. Er zijn dagen waarop stilte, rust en reflectie veel meer welkom zijn. Dagen die moeilijk zijn, en gedoe geven.

Wat gebeurt er als we die dagen negeren?

Dan vragen we van mensen te vergaderen om middernacht. We moedigen mensen aan hun lichaam nóg meer te negeren, nog veel meer dan we doorgaans al doen. Met alle gevolgen van dien.

Perimenopauze: de grote herschikking

Neem de perimenopauze. Een fase waar we collectief over zwijgen, tenzij in schampere grapjes. Maar in werkelijkheid is het een levensfase van diepe transformatie. Oestrogeen daalt, maar niet geleidelijk. Het schommelt als een schip op stormzee. Het ene moment voel je je onaantastbaar, het volgende moment breekbaar als kristal.

In het brein worden dopamine en serotonine minder gestimuleerd en de grijze massa

ondergaat een metamorfose. De verandering is net zo krachtig als die tijdens een puberteit of zwangerschap, met als tijdelijk gevolg dat geheugenprocessen haperen en emoties op drift kunnen gaan. Of althans; 80% van de vrouwen heeft deze ervaringen. En de grijze massa van het brein herstelt ook weer; maar het tumult manifesteert zich vaak midden in een carrière. Juist op het moment dat vrouwen leiding geven, teams aansturen, ervaring inbrengen. Hoeveel talent verliezen we omdat we deze fase niet erkennen?

We weten uit talloze onderzoeken (McKinsey, Zenger en Folkman) dat de postmenopauzale vrouw het meest gewaardeerd wordt onder de leiders. Helaas raakten we haar kwijt tijdens haar overgang. Welk talent en welke visie missen we nu, in de Raden van Bestuur?

En de man?

Ook mannen leven met hormonen. Hun cyclus is minder uitgesproken, maar daarom niet minder reëel. Testosteron piekt in de ochtend en daalt 's avonds. Naarmate mannen ouder worden, neemt die productie af. Minder spiermassa, trager herstel, meer stemmingswisselingen. Soms onrust, soms futloosheid.

En wellicht nog relevanter: in periodes van stress (hello deadline) daalt het testosteron sneller. Dat zorgt voor verminderde focus, minder libido, regelmatig zelfs existentiële twijfel. Maar waar vrouwen het label 'hormonaal' krijgen opgeplakt, mogen mannen zelden hun hormonale kwetsbaarheid tonen. Wat als ook zij de ruimte kregen om hun binnenwereld te benoemen zonder schaamte?

Wat staat ons te doen?

We vergeten ons lichaam. Laten we het weer voelen. Laten we het weer erkennen. Hoe dan? Via deze aanbevelingen voor organisatie met gezonde, vitale teams en mensen:

1. Normaliseer het gesprek. Praat over hormonen zoals je over een blessure zou praten. Geen schaamte, geen geheimen. Nodig mensen uit om hun ritmes te benoemen.

2. Educatie voor iedereen. Geef trainingen over de hormonale cycli van vrouwen én mannen. Laat zien hoe ze invloed hebben op werk, energie, emotie en communicatie.

3. Pas het werk aan, niet de mens. Laat mensen hun dag indelen op basis van hun energieniveau. Bied ruimte voor focusuren, rustmomenten, creatieve pieken.

4. Leiderschap met ritmegevoel. Leiders die hun team cyclisch benaderen — die weten wanneer iemand ruimte nodig heeft of juist wil floreren — creëren duurzame inzetbaarheid.

5. Herdefinieer vitaliteit. Vitaliteit is geen constante staat van high performance. Het is afstemming op de natuurlijke golfbeweging van het leven. Integreer dat in HR-beleid, in verzuimbegeleiding, in performance reviews.

Terug in die vergaderzaal…

Het hartje in de cappuccino is verdwenen. Jij kijkt naar buiten. De regen is inmiddels overgegaan in een soort zilveren nevel. Daar, tussen het glas en de wolken, beweegt de wereld in haar eigen tempo. En plotseling voel je het: de verwondering. Dat je hier zit, dat je lichaam je hier gebracht heeft, met al jouw cellen die doen wat ze doen, zonder dat jij ze vertelt hebt wat ze moeten doen.

Iemand vraagt je iets. En jij antwoordt. Rustig, of juist met vuur. Maar sowieso vanuit een plek die dieper ligt, sterker geaard is, dan de krabbels op je to-do lijst.

Dit artikel is geschreven door Anneke Valk. Als biologe en hormoonexpert helpt zij vrouwen hun gezondheid en hormonale balans te verbeteren. Via trainingen, lezingen en trajecten maakt ze thema’s als de menstruatiecyclus, de overgang en stress bespreekbaar en begrijpelijk. Anneke combineert wetenschappelijke kennis met praktische toepasbaarheid, zowel op de werkvloer als privé.