Hoe herken je PCOS? – Een veelvoorkomende hormonale aandoening

Polycysteus Ovarium Syndroom (PCOS) is een hormonale aandoening waarbij er kleine vochtblaasjes (cysten) op de eierstokken ontstaan. Normaal gesproken ontwikkelen zich in de eerste helft van de menstruatiecyclus enkele follikels in de eierstokken, waarvan er één knapt, wat de eisprong veroorzaakt. Bij PCOS blijven er echter meerdere follikels achter zonder te rijpen en te knappen, waardoor de eisprong vaak uitblijft. Dit leidt tot onregelmatige of uitblijvende menstruaties, wat een negatieve invloed kan hebben op de vruchtbaarheid. Vrouwen die minder dan 8 keer per jaar menstrueren of moeite hebben met zwanger worden, kunnen mogelijk PCOS hebben. Ongeveer 5-10% van de Nederlandse vrouwen heeft last van deze aandoening.

Verstoorde hormoonbalans bij PCOS: oestrogeen

PCOS gaat vaak gepaard met een overschot aan oestrogeen, wat resulteert in een disbalans tussen oestrogeen en progesteron. Dit wordt ook wel oestrogeendominantie genoemd. Traditioneel wordt vaak de anticonceptiepil voorgeschreven om de symptomen te onderdrukken, maar dit pakt de oorzaak niet aan. Gelukkig kun je zelf veel doen om je hormoonbalans te ondersteunen. 

Belangrijke stappen zijn het aanpassen van je voeding en gewicht, en het vermijden van hormoonverstorende stoffen zoals xeno-oestrogenen, deze zijn te vinden in weekmakers in plastic, zoals waterflesjes. Kies liever voor een bidon van glas of roestvrijstaal. Maar je kunt ze ook helaas vinden in sommige theezakjes. Er is echter nog heel veel meer wat je kunt doen, mijn volgende artikel zal daarover gaan.

Vermijd ook fyto-oestrogenen, zoals die in soja voorkomen. Stressvermindering, regelmatige lichaamsbeweging en het eten van veel koolsoorten (zoals boerenkool en broccoli, die de stof Diindolylmethaan (DIM) bevatten, een natuurlijke oestrogeen-balancer) kunnen helpen om je oestrogeenhuishouding te ondersteunen. DIM helpt je lichaam om overtollig oestrogeen beter af te breken.

Daarnaast is het verstandig om koffie te minderen, omdat het enzym cytochroom P450 (CYP1A2), dat nodig is voor het afbreken van bepaalde stoffen in koffie (zoals polyfenolen), ook betrokken is bij de afbraak van oestrogeen. Dit geldt ook voor cafeïnevrije koffie. Aangezien veel mensen koffie heerlijk vinden, kan het lastig zijn om te minderen, maar alternatieven zoals bamboekoffie zijn een goede optie zonder deze effecten op het enzym.

Testosteron en PCOS

Sommige vrouwen met PCOS hebben ook een verhoogd testosterongehalte. Testosteron, dat ook bij vrouwen door de eierstokken en bijnieren wordt aangemaakt, kan leiden tot symptomen zoals overmatige haargroei en acne. Het verlagen van je testosterongehalte kan door het vermijden van sojaproducten, niet-biologisch vlees, transvetten (veel aanwezig in bewerkte voedingsmiddelen zoals chips, koekjes, kant-en-klare maaltijden en fastfood) en alcohol.

Insulineresistentie en PCOS

Insulineresistentie is een ander veelvoorkomend probleem bij PCOS. Verhoogde insulineniveaus verminderen de gevoeligheid van insulinereceptoren, wat leidt tot bloedsuikerpieken en een verhoogde vetopslag. Dit kan uiteindelijk de voorbode zijn van diabetes type 2. Hoewel insulineresistentie vaak geassocieerd wordt met overgewicht, is het niet altijd zo dat slechte voeding de oorzaak is. Stress speelt ook een belangrijke rol, omdat de bijnieren en stresshormonen invloed hebben op de geslachtshormonen en zo bijdragen aan een hormonale disbalans.

Hormoonverstorende stoffen

Daarnaast kunnen hormoonverstorende stoffen (zoals toxines) de lever belasten, die verantwoordelijk is voor het afbreken van overtollige hormonen. Voorbeelden van toxines zijn BPA (in plastic), ftalaten (in verzorgingsproducten), pesticiden (in niet-biologische voeding), en lood (in vervuilde lucht of oude verf). Wanneer de lever overbelast raakt, kan het lichaam moeite krijgen met het reguleren van de eigen hormoonhuishouding. Ook bepaalde medicijnen, zoals de anticonceptiepil, kunnen hierbij een rol spelen.

Voedingsadvies bij PCOS

Bij PCOS is voeding een krachtig hulpmiddel. Focus daarom op:

• Volkoren granen: haver, quinoa en bruine rijst helpen de bloedsuikerspiegel stabiel te houden.
• Gezonde vetten: avocado's, noten, zaden en olijfolie bevorderen een gezonde hormoonproductie.
• Groenten met veel vezels: broccoli, boerenkool, spinazie en spruiten helpen de oestrogeenbalans te ondersteunen.
• Eiwitrijke voeding: kip, vis, eieren en plantaardige eiwitten zoals linzen en bonen helpen de bloedsuikerspiegel stabiel te houden en spiermassa op te bouwen.
• Koolhydraatarme maaltijden: het verminderen van geraffineerde koolhydraten, zoals witbrood en suiker als in snoep en koek helpt bij het beheersen van insulineresistentie. Natuurlijke suikers uit fruit, zuivel en granen zijn uiteraard goed, maar ook daarvoor geldt niet te veel. Twee stuks fruit per dag is vaak voldoende, liefst wat zuurdere fruitsoorten.
• Kruiden en specerijen: kaneel en kurkuma kunnen helpen om de bloedsuikerspiegel stabiel te houden en ontstekingen te verminderen.

Wat kun je nog meer doen?

Zeer voor de hand liggend maar oh zo belangrijk; voldoende water drinken, goed slapen en stress verminderen zijn goede manieren om je hormoonbalans te ondersteunen.